آیه 50 سوره یونس

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُهُ بَياتاً أَوْ نَهاراً ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ (50)

بعد از آن جواب دوم را فرمايد:

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ‌: بگو اى پيغمبر به عجله كنندگان در عذاب، آيا خبر داريد: إِنْ أَتاكُمْ عَذابُهُ‌: اگر بيايد عذاب خدا. بَياتاً أَوْ نَهاراً: به شب يا روز. ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ‌: چيست و چه چيز است آن عذابى كه عجله كنند از آن كافران و معاندان. استفهام به معنى تهويل و تقطيع است، چنانچه انسان به كسى كه وارد امرى است كه وخيم العاقبه باشد گويد: مى‌دانى چه به روزگار و به سر خود آوردى. و در آيه شريفه تقديم و تأخير است، يعنى: مى‌دانى چه آفت و چه عقوبتى است كه ايشان مى‌خواهند به سرشان آيد از عذاب قهر الهى، اگر بيايد به شب يا به روز.

تفسير برهان‌ «1»- على بن ابراهيم قمى‌ «2» به روايت ابى الجارود از حضرت باقر عليه السّلام در اين آيه شريفه: «قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُهُ بَياتاً أَوْ نَهاراً ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ» فهذا عذاب ينزل فى اخر الزّمان على فسقة اهل القبلة و هم يجحدون نزول العذاب عليهم.

حضرت باقر عليه السّلام در تأويل آيه فرمايد: اين عذابى است كه نازل مى‌شود در آخر الزمان بر فساق اهل قبله، و حال آنكه ايشان منكرند نزول عذاب را بر آنها.

وَ يَقُولُونَ مَتى‌ هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ (48) قُلْ لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي ضَرًّا وَ لا نَفْعاً إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ (49) قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُهُ بَياتاً أَوْ نَهاراً ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ (50) أَ ثُمَّ إِذا ما وَقَعَ آمَنْتُمْ بِهِ آلْآنَ وَ قَدْ كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ (51) ثُمَّ قِيلَ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاَّ بِما كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ (52)

ترجمه‌

و ميگويند كى خواهد بود اين وعده اگر هستيد راستگويان‌

بگو مالك نيستم براى خود ضررى و نه نفعى را مگر آنچه را خواهد خدا از براى هر گروهى وقت مقرّرى است چون آيد وقت مقرّر آنها پس نه واپس مانند زمانى و نه پيشى گيرند

بگو خبر دهيد اگر آيد شما را عذاب او شبانگاه يا در روز چه چيز را بشتاب ميخواهند از آن گناهكاران‌

آيا پس چون بوقوع آيد ميگرويد بآن و گفته شود آيا اكنون با آنكه بوديد آنرا بشتاب ميخواستيد

پس گفته شود آنانرا كه ستم كردند بچشيد عذاب جاويد را آيا جزا داده ميشويد مگر بآنچه بوديد كه كسب ميكرديد

تفسير

پس از وعده عذاب الهى كفّار بر سبيل استعجاب و استبعاد و استهزاء به اهل ايمان ميگفتند پس كى اين وعده انجاز خواهد شد اگر راست ميگوئيد لذا خداوند به پيغمبر خود دستور فرمود كه در جواب آنها بفرمايد من اختيار دفع ضرر و

جلد 3 صفحه 25

جلب نفع خود را ندارم چه رسد بضرر شما مگر آن ضرر و نفعى كه خداوند اختيار آنرا بمن واگذار فرمايد يا بخواهد كه واصل و عائد بندگانش شود اگر منظور شما عذاب بعد از مرگ است از براى هر جماعتى كه مستحقّ عقوبت الهى شدند وقت معيّنى است از مرگ و عذاب بعد از آن كه تقديم و تأخير در آن روى نخواهد داد و قابل استعجال و استمهال در هيچ مقدار از زمان نيست و اگر منظور عذاب دنيوى است بگو چه شب بيايد كه وقت استراحت شما است و چه روز كه وقت اشتغال شما بكار است منظور شما از تعجيل در عذاب چيست و آيا ميدانيد چه فاجعه شديدى را استقبال مينمائيد با آنكه مجرم و گناهكاريد و بايد از عقوبت خائف باشيد. و تصريح به مجرميّت و عدم اقتضاء آن استعجال را، نكته عدول از خطاب به غيبت و از ضمير باسم ظاهر است و آيا پس از نزول عذاب ميخواهيد ايمان بياوريد بآن ولى آنوقت بشما ميگويند آيا الآن- بطريق استهزاء- يعنى الآن ايمان ميآوريد با آنكه ايمان پس از نزول عذاب قبول نخواهد شد و شما در آن تعجيل داشتيد پس چرا نادم شديد و سرّ عدم قبول توبه بعد از معاينه موت آنستكه ايمان بخدا و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و ثواب و عذاب در حال اختيار مطلوب است و بنده را مقرّب مينمايد نه در حال اضطرار و شمّه‌اى از اين مقال در آيه شريفه انّما التوبة على اللّه و آيه بعد از آن در اوائل سوره نساء گذشت پس گفته شود بكسانيكه ظلم نمودند بخودشان براى كفر و بر مردم براى اغرائشان به جهل در قيامت بچشيد عذاب دائم الهى را كه جزاى اعمال فاسده و عقائد كاسده خودتان است و بسوء اختيار خودتان در دنيا با كدّ يمين و عرق جبين كسب نموديد و عيّاشى ره در تفسير اجل مذكور در آيه دوم از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه آن اجلى است كه براى ملك الموت در شب قدر نامبرده شده است و قمّى ره در ذيل آيه سوم از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه اين عذابى است كه در آخر الزمان بر فسّاق اهل قبله نازل ميشود با آنكه آنها منكر نزول آن باشند و در آيه چهارم قبل از كلمه آلآن كه مصدّر بهمزه استفهام است گفته‌اند تقدير قول شده است يعنى بآنها گفته خواهد شد و بنظر حقير چندان احتياج به تقدير ندارد چون ممكن است متمّم كلام سابق باشد كه براى مزيد توبيخ و ملامت آنها تأكيدا ذكر شده است يعنى آيا در اين وقت ايمان ميآوريد كه بى‌ثمر است با آنكه تعجيل داشتيد و بنابر اين الآن اشاره به معهود

جلد 3 صفحه 26

ذهنى است نه خارجى تأمّل لازم است.

قُل‌ أَ رَأَيتُم‌ إِن‌ أَتاكُم‌ عَذابُه‌ُ بَياتاً أَو نَهاراً ما ذا يَستَعجِل‌ُ مِنه‌ُ المُجرِمُون‌َ (50)

بفرما اي‌ ‌رسول‌ محترم‌ آيا مي‌بينيد ‌اگر‌ آمد ‌شما‌ ‌را‌ عذاب‌ الهي‌ شبانه‌ ‌ يا ‌ روزانه‌ چه‌ ميكنند استعجال‌ ‌از‌ ‌او‌ گناه‌كاران‌.

‌در‌ روايت‌ ابي‌ جارود و ‌علي‌ ‌بن‌ ابراهيم‌ و مجمع‌ ‌از‌ حضرت‌ باقر ‌عليه‌ السّلام‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ راجع‌ بعذابي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ آسمان‌ نازل‌ ميشود ‌بر‌ مجرمين‌ اهل‌ قبله‌ ‌يعني‌ مسلمين‌ ‌که‌ رو بقبله‌ نماز ميگذارند و ظاهرا مراد مخالفين‌ باشند و كساني‌ ‌که‌ بنام‌ تشيع‌ هستند لكن‌ افعال‌ و كردار ‌آنها‌ بطوري‌ ‌است‌ ‌که‌ بچيزي‌ عقيده‌مند نيستند نه‌ نماز، نه‌ روزه‌ نه‌ تحصيل‌ علم‌ ديانتي‌ و اخذ احكام‌ ‌از‌ علماء و اشتغال‌ بلهويات‌ و بي‌حجابي‌ و هزار مفسده‌ ديگر ‌که‌ امروز رواج‌ بسزا دارد نعوذ باللّه‌ ‌من‌ غضب‌ الجبار قُل‌ أَ رَأَيتُم‌ بنا ‌بر‌ ‌اينکه‌ حديث‌ خطاب‌ متوجه‌ بمسلمين‌ ‌است‌ نه‌ كفار و مشركين‌ و معناي‌ أ رأيتم‌ ‌يعني‌ چه‌ ميكنيد زماني‌ ‌که‌ مشاهده‌ كنيد ‌ان‌ اتيكم‌ اينكه‌ بيايد و نازل‌ شود ‌از‌ آسمان‌ عذابه‌ عذاب‌ ‌خدا‌ بصاعقه‌ ‌ يا ‌ صيحه‌ ‌ يا ‌ نزول‌ باران‌ و برف‌ و امثال‌ اينها ‌که‌ تماما هلاك‌ شوند، و ‌در‌ اخبار داريم‌ ‌که‌ ‌در‌ آخر زمان‌ مردم‌

جلد 9 - صفحه 401

بسه‌ موت‌ هلاك‌ ميشوند: موت‌ ابيض‌، موت‌ اصفر، موت‌ احمر. موت‌ ابيض‌ مرگ‌ مفاجات‌ ‌است‌ ‌که‌ بسكته‌ ‌ يا ‌ تصادفات‌ ‌که‌ امروز بسيار فراوان‌ ‌شده‌ روزي‌ نيست‌ ‌که‌ اتفاق‌ نيفتد. موت‌ اصفر مرضهاي‌ مهلكه‌ مثل‌ سرطان‌ و ‌غير‌ اينها و موت‌ احمر جنگ‌ و قتال‌ ‌که‌ ‌در‌ اطراف‌ ممالك‌ دنيا سرايت‌ كرده‌ و تمام‌ اينها ‌براي‌ همين‌ بي‌ ايماني‌ و هواپرستي‌ و شهوتراني‌ ‌است‌ بياتا شبانه‌ ‌او‌ نهارا روزانه‌ يك‌ موقع‌ ميشنويم‌ كجا بمباران‌ ‌شده‌ چندين‌ هزار تلفات‌ داده‌.

‌ما ذا ‌يعني‌ چه‌ باعث‌ ‌شده‌ ‌بر‌ ‌اينکه‌ طغيان‌ها و سركشيها ‌که‌ سبب‌ شود يَستَعجِل‌ُ مِنه‌ُ ‌که‌ زودتر گرفتار ‌اينکه‌ عذاب‌ شوند و روز بروز ازدياد ‌در‌ معاصي‌ كنند المجرمون‌ جرم‌ يك‌ نوع‌ و دو نوع‌ نيست‌، يك‌ دسته‌ ظلم‌ و تعديات‌ دارند يك‌ دسته‌ بدعتها و حكم‌ جور، يك‌ دسته‌ شهوت‌راني‌، يك‌ دسته‌ هواپرستي‌، يك‌ دسته‌ انكار ضروريات‌ و ‌غير‌ اينها.

]

(آیه 50)- در این آیه سومین پاسخ را مطرح کرده، می‌گوید: «به آنها بگو: اگر عذاب پروردگار شب هنگام یا در روز به سراغ شما بیاید» امر غیر ممکنی نیست، و آیا شما می‌توانید این عذاب ناگهانی را از خود دفع کنید؟ (قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً أَوْ نَهاراً).

«با این حال مجرمان و گنهکاران در برابر چه چیز عجله می‌کنند» (ما ذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ).